Ο Στεγόσαυρος ήταν ένας φυτοφάγος δεινόσαυρος που έζησε την Ιουρασική Περίοδο (δηλαδή πριν από περίπου 145 εκατομμύρια χρόνια). Ο Δεινόσαυρος αυτός είχε μια αρκετά παράξενη μορφή καθώς η πλάτη του καλυπτόταν από μεγάλες κεράτινες πλάκες που ξεκινούσαν από την βάση του κεφαλιού και κατέληγαν στην ουρά.
Σε τι χρησίμευαν όμως οι πλάκες αυτές; Εκατοντάδες αρχαιολόγοι, αλλά και μη-ειδικοί, προσπάθησαν να απαντησουν σε αυτό το ερώτημα. Δεκάδες θεωρίες διατυπώθηκαν όπως για παράδειγμα: προστασία από επιθέσεις άλλων ζώων ή ίσως σύμβολο κύρους και υπεροχής έναντι άλλων Στεγόσαυρων. Καμία θεωρία όμως δεν είχε αποδειχθεί έως ότου το 1976 ο Αμερικανός παλαιοντολόγος James Farlow και οι συνεργάτες του υποστήριξαν ότι οι πλάκες αποτελούν ένα σύστημα ρύθμισης θερμοκρασίας! Μηχανισμοί ρύθμισης θερμοκρασίας χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα από ψυχρόαιμα ζώα όπως τα ερπετά (π.χ. ο Γενειοφόρος Δράκος [Pogona vitticeps] αλλάζει το χρώμα του για αυτόν τον σκοπό), αλλά δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο με τον μηχανισμό που χρησιμοποιούσε ο Στεγόσαυρος.
Η ομάδα του καθηγητή Farlow κατασκεύασε ένα μοντέλο των πλακών του Στεγόσαυρου στο οποίο πραγματοποίησαν πειράματα σε μία διάταξη που ονομάζεται αεροσήραγγα - μια σήραγγα στην οποία διοχετεύεται με δύναμη αέρας και μετράται η μεταβολή θερμοκρασίας των πλακών. Οι ερευνητές λοιπόν παρατήρησαν ότι η συγκεκριμένη διάταξη των πλακών του Στεγόσαυρου (δηλαδή δύο σειρές πλακών σε διακεκομμένη διάταξη) δίνει τον μεγαλύτερο ρυθμό ψύξης σε σχέση με άλλες διατάξεις οι οποίες δοκιμάστηκαν (όπως π.χ. δύο σειρές συνεχόμενων πλακών). Το παραπάνω συμπέρασμα ισχύει φυσικά και για το αντίστροφο φαινόμενο, δηλαδή την θέρμανση των πλακών, σε περίπτωση όπου ο αέρας είναι πιο ζεστός από τις πλάκες.
Παρά την υψηλή απόδοσή τους, οι ερευνητές υπολόγισαν ότι οι πλάκες δεν θα επαρκούσαν από μόνες τους για την ψύξη ή τη θέρμανση του τεράστιου σώματος του Στεγόσαυρου. Αυτό θα απαιτούσε επιπλέον την κυκλοφορία ενός υγρού μέσα από τις πλάκες, το οποίο στη συνέχεια να μεταφέρει ή να απάγει τη θερμότητα από το σώμα του - σκεφτείτε το σαν ένα σύστημα υδρόψυξης ενός επεξεργαστή, στο μέγεθος ενός μικρού λεωφορείου! Όντως, μελετώντας απολιθώματα Στεγόσαυρων, εντόπισαν μικρά κανάλια μέσα στις πλάκες. Τα κανάλια αυτά ήταν προφανώς μέρος του φλεβικού δικτύου του Στεγόσαυρου. Άρα το υγρό το οποίο έψαχναν ήταν απλά το αίμα του Στεγόσαυρου. Αυτό κυκλοφορούσε μέσα στις πλάκες και στη συνέχεια στο σώμα του για να το θερμάνει ή να το ψύξει!
Συνεχώς μαθαίνουμε από τη φύση. Από το σχεδιασμό των πτητικών μηχανών του Λεονάρντο ντα Βίντσι, έως και τα κτίρια με πρότυπο φυσικά μοτίβα του Άντονι Γκαουντί, η φύση δείχνει τον δρόμο για τον πιο αποδοτικό και ευφυή τρόπο για να πετύχεις αυτό που θες! Το ίδιο ισχύει και για τον Στεγόσαυρο, ως ένα εξαιρετικό προϊστορικό παράδειγμα ρύθμισης της θερμοκρασίας!
Farlow, James O., Carl V. Thompson, and Daniel E. Rosner. "Plates of the dinosaur Stegosaurus: forced convection heat loss fins?" Science 192.4244 (1976): 1123-1125.