Εισαγωγή: Πρέπει να υπάρχει καλύτερος τρόπος
Δεν είναι ευρέως γνωστό ότι ο Αϊνστάιν, εκτός από την τεράστια συμβολή του στη θεωρητική φυσική, ασχολήθηκε και με πιο πρακτικά θέματα, όπως με την κατασκευή ψυγείων! Συγκεκριμένα, το 1926 ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, μαζί με έναν πρώην φοιτητή του τον Leó Szilárd, εφηύρε έναν νέο τύπο ψυγείου ο οποίος μειώνει τον κίνδυνο διαρροής τοξικών ουσιών. Όπως περιγράφει ο φυσικός Bernard Feld, από το Tεχνολογικό Iνστιτούτο Μασαχουσέτης (MIT), στον οποίο διηγήθηκε την ιστορία ο ίδιος ο Szilárd, όλα ξεκίνησαν από ένα άρθρο εφημερίδας. Συγκεκριμένα, ο Αϊνστάιν διάβασε τυχαία για τον τραγικό χαμό μίας οικογένειας από δηλητηριώδες τοξικό αέριο που διέρρευσε από την αντλία του ψυγείου τους (εκείνη την εποχή χρησιμοποιούταν ως ψυκτικό μέσο η αμμωνία). Ο Αϊνστάιν συγκλονίστηκε από την τραγωδία. “Πρέπει να υπάρχει καλύτερος τρόπος” είπε στον Szilárd. Έτσι λοιπόν ξεκίνησαν τη συνεργασία τους για τον σχεδιασμό ενός πιο ασφαλούς ψυγείου.
Πως λειτουργεί;
Όπως και το 1926, έτσι και σήμερα, η λειτουργία των ψυγείων βασίζεται στη χρήση μιας μηχανικής αντλίας (συσκευή που αυξάνει την πίεση ενός ρευστού). Ο Αϊνστάιν και ο Szilárd εντόπισαν ότι όλες οι διαρροές τοξικών ψυκτικών μέσων ξεκινούσαν από την αντλία, συνεπώς επικεντρώθηκαν στο να αντικαταστήσουν το συγκεκριμένο εξάρτημα με κάποιο άλλο που να μην περιέχει κινούμενα μέρη (τα οποία δημιουργούν φθορές και βλάβες) καθώς και να είναι ερμητικά σφραγισμένο. Τελικά εφηύραν μια ηλεκτρομαγνητική αντλία, δίνοντας λύση σε όλα τα παραπάνω προβλήματα.
Επίμετρο
Στις 2 Δεκεμβρίου του 1927, η εταιρία Platen-Munters Refrigerating System, μία θυγατρική της Electrolux στη Στοκχόλμη, αγόρασε τη σχετική ευρεσιτεχνία από τους δύο εφευρέτες για $750. Ο Szilárd και ο Αϊνστάιν κέρδισαν περίπου $10.000 σε σημερινή αξία, παρ’ όλα αυτά τα σχετικά αρχεία της Electrolux αναφέρουν ότι η τιμή αγοράς ήταν πολύ χαμηλή. Τελικά, η ιδέα των Αϊνστάιν και Szilárd χρησιμοποιήθηκε σε κάποια εμπορικά μοντέλα της εποχής, όμως εγκαταλείφθηκε αργότερα όταν κατασκευάστηκαν αποδοτικότερες αντλίες για τα συμβατικά ψυγεία το 1950.
Παρά την περιορισμένη χρήση της, η παραπάνω εφεύρεση είναι ένα λαμπρό παράδειγμα κοινωνικής ευαισθησίας δυο σπουδαίων επιστημόνων. Ο επιστήμονας λοιπόν δεν πρέπει να είναι αποκομμένος από την κοινωνία, όπως λέει άλλωστε και το παλιό λατινικό ρητό: "purus mathematicus, purus asinus" (καθαρός μαθηματικός, καθαρός γάιδαρος)!
Πηγή
Dannen, Gene. "The Einstein-Szilard Refrigerators" Scientific American 276.1 (1997): 90-95.